Ο θάνατος αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης. Αποτελεί την οριστική παύση όλων των βιολογικών λειτουργιών που υποστηρίζουν την διαβίωση ενός οργανισμού. Φαινόμενα που συνήθως επιφέρουν το θάνατο περιλαμβάνουν τα γηρατειά, τον υποσιτισμό, την αφυδάτωση, την ασθένεια, και το τραύμα, το οποίο περιλαμβάνει την αυτοκτονία, τη δολοφονία και το δυστύχημα. Κανείς μας δεν γνωρίζει τίποτα με σιγουριά για το περιεχόμενο του θανάτου και έτσι ο καθένας μας αγωνιά με αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα, με αυτό τον τρόπο διαμορφώνονται συγκεκριμένες στάσεις και αντιλήψεις απέναντι στο ζήτημα του θανάτου.
Ο θάνατος αποτελεί μια σκληρή πραγματικότητα. Τα άτομα προτιμούν να αποφεύγουν να μιλάνε για αυτόν, αλλά και πολλές φορές να συμμετέχουν σε τελετουργίες που τον συνοδεύουν. Η συζήτηση περί θανάτου θυμίζει στον καθένα μας ότι δεν είμαστε αιώνιοι, αναδύεται το αίσθημα του πόσο ευάλωτοι είμαστε μπροστά στη ζωή.
Κάποιοι άνθρωποι μεγεθύνουν αυτό το συναίσθημα σε τέτοιο σημείο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια φοβία απέναντι στο θάνατο. Όταν οι φόβοι που σχετίζονται με το θάνατο είναι επίμονοι και παρεμποδίζουν την καθημερινότητα και τις ασχολίες του ατόμου, τότε υπάρχει η θανατοφοβία.
Γενικότερα οι φοβίες προκαλούνται από συγκεκριμένα, παρελθοντικά γεγονότα του ατόμου και τα οποία υπάρχει πιθανότητα να μην τα θυμάται. Για τη θανατοφοβία μπορεί να προϋπήρχε ένα τραυματικό γεγονός κινδύνου θανάτου ή θανάτου αγαπημένου προσώπου.
Οι γιατροί δεν κατατάσσουν τη θανατοφοβία ως διακριτή διαταραχή. Σύμφωνα με τα Διαγνωστικά κριτήρια Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), η φοβία ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και αφορά το φόβο για μία συγκεκριμένη κατάσταση ή αντικείμενο.
Συμπτώματα
Ο φόβος θανάτου θεωρείται φοβία αν:
- Εμφανίζεται κάθε φορά που το άτομο σκέφτεται το θάνατο.
- Επιμένει για πάνω από 6 μήνες.
- Παρεμποδίζει την καθημερινότητα και τις σχέσεις του.
Τα συμπτώματα που έχει ένα άτομο με φοβία είναι:
- Άμεσος φόβος ή άγχος όταν σκέφτεται το θάνατο ή τη διαδικασία του θανάτου.
- Κρίση πανικού που προκαλεί ζαλάδα, εξάψεις, ιδρώτας και αυξημένο καρδιακό παλμό.
- Αποφυγή καταστάσεων που αφορούν το θάνατο.
- Αίσθηση ότι αρρωσταίνει ή πόνο στην κοιλιά όταν σκέφτεται το θάνατο.
- Διάχυτο αίσθημα κατάθλιψης ή άγχος.
Τα συμπτώματα έρχονται και φεύγουν σε διάφορες φάσεις του ατόμου. Υπάρχει περίπτωση κάποιος με ήπιο φόβο θανάτου να βιώνει αρκετά υψηλό άγχος όταν σκέφτεται το θάνατό του ή των αγαπημένων του, όπως σε περιπτώσεις σοβαρής ασθένειας στην οικογένεια.
Εάν ο φόβος θανάτου συνδέεται με άλλη διαταραχή άγχους ή διάθεσης, το άτομο ίσως βιώσει συγκεκριμένα συμπτώματα που σχετίζονται με την εκάστοτε κατάσταση.
Επιπτώσεις στο άτομο
Οι επιπτώσεις στο άτομο μπορούν να είναι τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Οι φοβίες μπορούν να οδηγήσουν κάποιον στην απομόνωση και στην αποφυγή επαφής με φίλους ή συγγενείς για μεγάλες περιόδους. Παρότι ο φόβος του θανάτου μας καθιστά πιο επιφυλακτικούς και μας προφυλάσσει από το να εκθέτουμε τον εαυτό μας σε επικίνδυνες καταστάσεις, ωστόσο όταν μετεξελίσσεται σε φοβία, μπορεί να μας παραλύσει. Με αυτό τον τρόπο ο φόβος του θανάτου μπορεί πραγματικά να μας εμποδίζει να ζήσουμε και να οδηγηθούμε στην απομόνωση.
Στην σημερινή εποχή, όπου ο θάνατος έχει μπει ως έννοια στην καθημερινότητά μας, ολοένα και περισσότερα άτομα παρουσιάζουν εντονότερα φόβους σχετικά με το θάνατο. Η καθημερινή ενημέρωση αναφορικά με τους θανάτους από τον κορωνοϊό, αλλά και ο εγκλεισμός ο οποίος στηρίζεται στην αρχή του «μένουμε ασφαλείς» ώστε να αποφευχθούν τα χειρότερα σενάρια, συμβάλλουν στην διαρκή υπενθύμιση του πόσο ευάλωτοι είναι οι άνθρωποι και πως δεν έχουν τον απόλυτο έλεγχο της ζωής τους.
Φόβος θανάτου και χειραγώγηση
Ο φόβος, ως έννοια, δεν είναι απλά μία προσωπική κατάσταση που βιώνει το άτομο. Ο φόβος δύναται να αποτελέσει βασικό μέσο χειραγώγησης σε ένα παιχνίδι ηθικής και σχέσεων εξουσίας. Με αυτό τον τρόπο ο φόβος μετατρέπεται σε μια κοινωνική ή συλλογική κατάσταση. Οι περίοδοι κρίσης συντελούν στην μεγέθυνση του φόβου των ατόμων μίας κοινωνίας. Ειδικότερα, στη μετα-κορωνοϊο εποχή, ο φόβος του θανάτου αποτελεί το φυσικό αποτέλεσμα των καταστάσεων. Μια φοβισμένη κοινωνία δύναται να χειραγωγηθεί πιο εύκολα στο σύνολό της. Ο φόβος, όπως και ο φόβος του θανάτου, πέρα από μια ατομική κατάσταση που βιώνει το άτομο αποτελεί και το πολυτιμότερο όπλο που έχει στη διάθεσή της η εξουσία.
Γράφει η Έφη Δρακάκη- Κοινωνιολόγος, Μ.Δ.Ε. Ποινικό Δίκαιο και Εξαρτήσεις.
Πρώτη δημοσίευση του άρθρου στο https://yourearticles.com
Πηγή:
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 5th edition, American Psychiatric Association.
Διαδικτυακή πηγή:
https://eltherapy.gr/article.php?id=224